Biyografi İnşası Taşköprülüzadeler
Biyografi İnşasının Kaynağı Olarak Yazma Eser Kayıtları: Taşköprülüzadeler Örneği
Biyografi Enstitüsü Nasıl Yazdım? seminerlerinin on ikincisi ve yeni dönemin ilk semineri 16 Kasım 2023 Perşembe günü saat 18:00’de Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Üsküdar Yerleşkesinde gerçekleşti. Seminerin konukları İstanbul Medeniyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Felsefesi Tarihi Anabilim Dalı’nda görev yapan Prof. Dr. Mustakim Arıcı ile aynı üniversitenin Matematik Bilimleri Tarihi Anabilim Dalı’nda görev yapan Araştırma Görevlisi Mehmet Arıkan’dı. Hocalarımız 2020 yılında bir proje kapsamında ele aldıkları “Taşradan Merkeze Bir Osmanlı Ulemâ Ailesi: Taşköprülüzadeler ve İsamüddin Ahmet Efendi” isimli eser üzerinden ulema biyografisi yazımı ve yazma eserlerde yer alan kayıtların daha etkin bir biçimde nasıl kullanılması gerektiği üzerinde durmuşlardır.
Mustakim Arıcı konuşmasına kitabın ortaya çıkış hikayesi ve Taşköprülüzade projesi hakkında bilgiler vererek başladı. Bu eserle, Türkiye’deki biyografi çalışmalarına önemli bir katkı verdiğini düşündüğünü belirtti. Bu girişin ardından Mehmet Arıkan işin teknik kısmına değinerek, hangi kaynaklardan istifade ettiklerini ve prosopografik bir inceleme olan Taşköprülüzade ailesini nasıl yazdıklarına değindi. Bu çerçevede, biyografi yazmanın ve araştırmanın kendi ifadesiyle Allah’ın karakterine nakşettiği bir “tutku” olarak addeden Taşköprülüzade Ahmet Efendi en yakın çevresinin (dede Hayreddin Halil Efendi, baba Muslihiddin Mustafa Efendi, amca Kıvamüddin Kasım Efendi) kısa hayat hikayeleriyle birlikte anlatıldı. Taşköprülüzade’nin biyografiye olan tutkusunun Osmanlı biyografi yazarlığının şaheserlerinden olan ve Osmanlı uleması ve şeyhlerinin hayat hikayelerini içeren kısa adıyla “Şakâyık” adlı eseri ile zirveye çıktığı belirtilerek Şakayık’ın içeriğinden bahsedildi. Ardından eseri oluştururken kullanılan yazma eserlerden, arşiv kaynakları ve Taşköprülüzade hakkında başkalarının söylediklerinden hangi bilgileri topladıklarını teker teker örnekler vererek açıkladılar. Yazma eserlerde mühürler, ferağ/istinsah kayıtları, vakıf, mukabele kayıtlarından, yazma notlarından istifade edildiği belirtilerek, ailenin silsilesinin mühürlerden doğru bir şekilde bulduklarını ifade ettiler. Sonrasında bu kayıtlardan hangi bilgilerin ortaya çıkarıldığını, yeni tespit ettikleri bilgileri ve bu tespitlerden yola çıkarak ulema ailesi hakkındaki şimdiye kadar bilinen yanlış ve eksik bilgilerin neler olduğunu ortaya koymuşlardır. Taşköprülüzade’nin mezarının günümüzdeki durumu hakkında da bilgi verilmiştir.
Mustakim Arıcı, bu sunumda yazma eserlerdeki kayıtları ön plana çıkardıklarını belirterek, çağdaşlarının yazdığı kaynaklarda da çok kritik bilgilerin olduğunu belirtti. Ancak buna rağmen kaynaklar arasında en kıymetli olan ve biyografiyi daha da genişleten malzemenin yazma eser kayıtları olduğu ifade edilerek sunum bitirildi.
Sunumdan sonra konukların soruları yanıtlandı ve program bitiminde İbnülemin Mahmut Kemal İnal Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Ahmet Samet Yapar, Biyografi Enstitüsü adına Mustakim Arıcı ve Mehmet Arıkan’a hediyelerini takdim etmesiyle program sona erdi.